Nje organizem i modifikuar gjenetikisht (OMGJ) eshte nje qenie e gjalle qe zoteron nje trashegimi gjenetike te modifikuar me ane te teknikave te inxhinierise gjenetike, te cilat lejojne futjen, eliminimin ose modifikimin e elementeve gjenetike.
Ky eshte percaktimi shkencor per te shpjeguar cfare nenkuptohet kur flitet per organizmat e modifikuar gjenetikisht. Por, cfare rreziqesh sjellin keto manipulime? Cilat deme i shkaktojne ambjentit, personave, kafsheve? Ne natyre jane prezente mijera specie te ndryshme, bimore e shtazore, e per secilen prej tyre varietete te shumta, psh. egzistojne 7000 tipologji mollësh, por kualitetet qe gjejme ne treg jane jane vetem 4 ose 5. Behen kerkime te ndryshme edhe zgjedhje ne menyre te tille qe te sillen ne treg mollet qe kane pamjen me te bukur, me më shume arome, më të shijshme, e me nje konsistence me te deshirueshme per konsumatoret, praktikisht ato te cilat shiten lehtesisht.
Nje proces i tille ngjashem ndiqet per te pasur produktet OMGJ, por ne kete rast ne vend te varieteteve me te mira te nje specieje te caktuar, jane zgjedhur disa gjene te nje fruti apo perimeje qe pastaj i bashkohen te tjere organizmave te gjalle. Manipulimi i gjeneve ka qellimin te nxjerre nga nje organizem i gjalle i caktuar ato karakteristika te vleresuara si me te mirat, te cilat te perziera me ato te nje tjetri sjellin lindjen e nje produkti qe mund te kete me shume perhapje ne treg (me rezistent ndaj klimes, paraziteve, me te bukur ne pamje... por me cfare pasojash?). Cdo qenie e gjalle, bimore ose shtazore, zoteron nga natyra ne trashegimine e vete gjenetike karakteristika te cilat i lejojne te mbijetoje ne nje zone te caktuar me mire se ne nje tjeter, nje temperature te caktuar, apo lartesie te caktuar (le te marrim nje shembull: caji i malit nuk rritet ne bregdet, edhe nese rritet nuk ka ato vlera medicinale) duke egzistuar bashke me forma te tjera jete origjinale te atij vendi te caktuar. Per te qartesuar idene, le te krahasojme trashegimine gjenetike te nje organizmi te gjalle me tastieren e nje kompjuteri; nese do te na duhej te shkruanim me nje tastiere se ciles i jane hequr disa taste, do ta kishim te veshtire te plotesonim ndonje fjale, edhe me veshtire akoma ndonje fjali. E njejta gje ndodh persa i perket OMGJ-ve, ato nuk jane organizma qe egzisotjne ne natyre, ti heqesh nje bime disa "taste" do te thote ti heqesh aftesine qe kishte nga natyra te perballonte kushtet e keqia te motit, barishtet e keqia, parazitet, dhe riprodhimin. Ne fakt, farat e modifikuara gjenetikisht jane sterile, ofrojne mundesine e nje prodhimi te vetem, dhe e gjithe kjo eshte studiuar posacerisht nga multinacionalet e ketij sektori pikerisht qe fermeret te jene te detyruar te furnizohen prej tyre ne forme te vazhdueshme e me kosto gjthnje e me te larta. (Kjo eshte quajtur Teknologjia Terminator)
Teknologjia Terminator
Prodhimi i farave inerte (jo aktive), te paafta te riprodhohen.
Fara e hedhur ne treg eshte ekologjikisht e paplote dhe prezanton dy nivele deshtimi:
- Nuk eshte me ne gjendje te rigjenerohet, permes transformimit teknologjik biodiversiteti nga burim i rinovueshem kthehet ne burim te parinovueshem.
- Nuk prodhon nese nuk eshte e shoqeruar nga impute te jashtme, si perdorimi i pesticideve, fertilizanteve kimike etj.
Multinacionalet (Monsanto psh) synojne te afrojne fermeret e vegjel duke i ofruar produktet e tyre laboratorike me premtimin e nje rendimenti me te larte prodhimi sepse farat e tyre jane me rezistene se ato te pamanipuluara. Fermeri duke pranuar kthehet automatikisht ne skllav te ndermarrjeve multinacionale te farnave, i detyruar te furnizohet gjithnje prej tyre sepse farat e tyre nuk riprodhohen e nderkohe kane kthyer terrenin te paafte te pranoje kultura te tjera. Monokulturat, ne vecanti ato OMGJ, jane nje nga shkaqet e para te shpyllezimit, provokojne thatesiren e tokave te shkaktuar nga humbja e burimeve hidrike te perdoruara ne sasi te medha per keto lloj kulturash dhe nga perdorimi ne sasi te medha te pesticideve te nevojshem per nje rendiment te larte.
Organizmat gjenetikisht te modifikuar nuk zoterojne (ndryshe nga cfaredo lloj organizmi ne natyre) aftesine per t'ju pershtatur e mbijetuar ndryshimeve klimatike, semundjeve apo barishteve te keqia; kulturat OMGJ jane identike njera me tjetren, nese semuret nje bime gjithe te tjerat e pasojne.
Nje tjeter dem ambjental i lidhur me kultivimet OMGJ eshte shkaktuar nga perdorimi i rendomte i pesticideve te nevojshem per prodhim te suksesshem, prodhim qe do te jete helm i paster. Multinacionalet e sektorit bujqesor krijojne posacerisht fara te cilat per tu rritur kane nevoje per keto substanca te cilat po ata vete i prodhojne (treg helmues 360°). Ne kete menyre fermeri, pervecse do te duhet te jete i varur nga keto ndermarrje per farat, do te jete i detyruar te bleje edhe keto lende kimike. Pesticidet e perdoruara jane shume te demshem per shendetin e personave (si kultivuesi edhe konsumatori), rezistojne ne brendesine e frutit qe arrin ne tavolinen tone, shkaktojne vdekjen e kafsheve qe kullotin ne terrenet e trajtuara dhe kercenojne me epersine e barishteve te keqia qe behen gjithmone e me rezistente ndaj ketyre lendeve dhe demtojne bujqesine. Jane gjithashtu nje kercenim i furnizimit ne rang boteror; kulturat OMGJ duke zevendesuar ato te specieve te ndryshme te bimeve prezente ne vendet qe ofrojne klime me te favorshme, shkaterrojne biodiversitetin e atre zonave, duke limituar rendimentin e te korrave ne ate te vetem nje specieje. Ne rast epidemie, cdo bime vdes duke lene popullsine lokale (e jo vetem) pa burime me te cilat do te mund te mbijetonin. Shumellojshmeria ushqen te gjithe (terrenet dhe banoret), kurse njellojshmeria sjell vetem shfarosje.
Ajo cfare ka ndodhur ne Indi kohet e fundit eshte nje shembull dramatik se si kulturat OMGJ kane demtuar te gjithe; Monsanto ndermjet 1997 e 2010 ka zevendesuar kultivimin e varietetit te pambukut lokal me ate OMGJ te prodhuar prej tyre. Te zbuar nga tokat e tyre, i vetmi burim mbeshtetjeje per ta, llogaritet se ne ate periudhe ne Indi 250.000 bujq jane vetevrare.
Pertej drames sociale, eshte per tu shenuar ajo ambjentale; terrenet ne te cilet kultivohen keto kultuara vdesin, humbasin pjellorine prej kultivimit te farave te cilat nuk permbajne jete ne brendesine e tyre, parazitet e rinj qe nderkohe ishin mesuar ti rezistojne OMGJ shumezohen, perdorimi i pesticideve dhjetefishohet dhe kafshet shtepiake e ato te zbutura vdesin ne menyre te pashpjegueshme pasi te kene kullotur pas mbledhjes se pambukut OMGJ.
Produktet gjenetikisht te modifikuara qe arrijne ne tavolinat tona jane bomba kimike, fryte te eksperimenteve laboratorike qe kane nevoje per sasi te pamasa pesticidesh qe te mund te rriten. Cfare mbrojtje i ofrohet shendetit dhe jetes se njerezve? OMGJ rrisin rrezikun e perhapjes se kancerit, pervecse tashme nuk permbajne me asgje prej atyre elementesh ushqyes qe nje frut natyral do te ofronte. Shpesh multinacionalet justifikojne gjithe kete duke deklaruar se kulturat OMGJ jane zgjidhja e urise ne bote, por ne fakt eshte krejtesisht e kunderta. Zgjidhja e fenomenit te urise
ne bote duhet ti perkase nje menaxhimi me te arsyeshem e kujdesshem te tokave, nje tregu me km 0, duke i dhene mundesine atij qe kultivon te perfitoje frytin e prodhimit te tij, ne vend qe ta harxhoje per te shendoshur ato vende me nje nivel tejet te larte konsumizmi.
Raste qe japin shprese
Se fundmi Peruja ka aprovuar nje ligj i cili ndalon perdorimin e perberesve te modifikuar gjenetikisht ne vend. Megjithese qeveria e meparshme kishte shtyre ne te shkuaren per legalizimin e OMGJ, peruanet sot kane vendosur te mbrojne speciet e tyre native, si patatet, misri i bardhe gjigant, dhe misri vishnje, etj. Duhet te marrim shembull prej peruaneve e te protestojme per te bere te vlefshme te drejtat tona, derisa edhe Bashkimi Europian te kujtohet qe duhet te na mbroje neve, e jo korporatat e medha.
PO NE, KU JEMI?
Me keqardhjen me te madhe mund te themi se Shqiperia ndodhet vite drite larg ndergjegjesimit persa i perket ceshtjes. Pjesa me e madhe vuajne prej mungeses se informacionit, dhe shumica e pjeses se mbetur tregohen indiferente per ate cka ndodh duke u mjaftuar me sigurimin e vaktit te radhes pa i kushtuar aspak rendesi se cfare permban pjata.
E veshtire te ndryshohet situata ne rang boteror, megjithate, nese secili mendon pak me shume per veten dhe femijet e vet, kjo eshte rruga e duhur.
Nese do te kultivosh Bio duhet te fillosh nga farat, gjej fara natyrale dhe riprodhoji pambarimisht pa qene nevoja ti blesh me kurre, pastaj fillo tu japesh edhe te tjereve me qellim qe asnje banor i dheut te mos jete i varur prej superfuqive.
Mos harro qe, farat jane thesari me i madh qe mund te gjendet mbi toke, pa to nuk do te kishte jete..
Nessun commento:
Posta un commento